تندیس حکیم عمر خیام کد SCD-039

حکیم عمر خیام؛ زاده ۲۸ اردیبهشت ۴۲۷ در نیشابور و درگذشته ۱۲ آذر ۵۱۰ در نیشابور؛ همه چیزدان، فیلسوف، ریاضی دان، ستاره‌شناس و رباعی سرای ایرانی در دوره سلجوقی است. اگر چه پایگاه علمی او برتر از جایگاه ادبی اوست و لقبش «حجّه الحق» بوده است، ولی آوازه وی بیشتر با انگیزه نگارش رباعیاتش است که شهرت جهانی دارد.

افزون بر آنکه رباعیات خیام را به بیشتر زبان های زنده برگردان نموده اند،ادوارد فیتزجرالد رباعیات او را به زبان انگلیسی برگردانده است که مایه شهرت بیشتر وی در مغرب زمین شده است.

یکی از برجسته ترین کارهای وی را می توان سر و سامان دادن و سرپرستی محاسبات گاهشماری ایران در زمان وزارت خواجه نظام الملک، که در دوره پادشاهی ملک شاه سلجوقی (۴۲۶–۴۹۰ هجری قمری) بود، دانست. محاسبات منسوب به او در این زمینه، هنوز معتبر است و دقتی به مراتب بالاتر از تقویم میلادی دارد. وی در ریاضیات، نجوم، علوم ادبی، دینی و تاریخی استاد بود. نقش خیام در حل معادلات درجه سوم و مطالعاتش درباره اصل پنجم اقلیدس، نام او را به عنوان ریاضی دانی برجسته در تاریخ علم ثبت کرده است. نوپیدا کردن نظریه ای درباره نسبت های هم ارز با نظریه اقلیدس نیز از مهمترین کارهای اوست.

شماری از تذکره نویسان، خیام را شاگرد ابن سینا و شماری نیز وی را شاگرد امام موفق نیشابوری خوانده اند. صحت این فرضیه که خیام شاگرد ابن سینا بوده، بسیار دور از ذهن است، زیرا از دید زمانی با هم اختلاف زیادی داشته اند. خیام در جایی ابن سینا را استاد خود می داند، ولی این استادی ابن سینا، سوی معنوی دارد.